Dom to miejsce przeznaczone do celów mieszkalnych dla człowieka, które jest przez niego do tego celu przystosowane przede wszystkim pod względem konstrukcyjnym, ale również użytkowym. Zapraszamy do zapoznania się z tym, jak na przestrzeni wieków zmieniała się architektura domów.
Współcześnie domem dla ludzi są np. mieszkanie w bloku lub domu wielorodzinnym, często jest to też dom jednorodzinny. Funkcje domu mogą również pełnić koszary, plebanie, klasztory, domy spokojnej starości czy domy dziecka.
Jak wyglądały domy w czasach prehistorycznych i w starożytności?
U zarania dziejów, w czasach, które nazywamy paleolitem, funkcję domu dla człowieka pełniły jaskinie. Z czasem domem stawały się szałasy i ziemianki – pierwsze takie domy powstawały w mezolicie. Neolit to z kolei epoka historyczna, w której powstawały już pierwsze domy budowane – na początku były to domy jednoizbowe. W epokach brązu oraz żelaza budowano już domy trzyizbowe. Znakomitym przykładem tego etapu w rozwoju budownictwa mieszkaniowego jest Biskupin. Pierwsze budowane domy wznoszono z takich materiałów jak gałęzie – oblepiane gliną, a także drewno oraz kamień.
Bardzo istotnym czynnikiem, który miał duży wpływ na rozwój budownictwa mieszkaniowego i nie tylko, były zastosowanie do budowy cegieł. Ręcznie lepione z gliny i suszone na słońcu cegły początkowo stosowano w starożytnych Egipcie i Mezopotamii. Dzięki zastosowaniu tego materiału budowlanego można było stawiać domy wieloizbowe – posiadały ono często wewnętrzny dziedziniec, a także domy piętrowe. W basenie Morza Śródziemnego, na terenie Europy, w czasach starożytnych, wykształciły się charakterystyczne dla tego okresu i regionu: dom grecki i dom rzymski. Po upadku cesarstwa rzymskiego, w Europie nastąpiło załamanie rozwoju budownictwa mieszkalnego, jednak tradycje domu rzymskiego z powodzeniem kontynuowała architektura islamu.
Jak budowano domy w średniowieczu oraz w późniejszych wiekach?
Architektura mieszkalna w czasie wczesnego średniowiecza w Europie to przede wszystkim warowne zamki i drewniane chaty. Te pierwsze były rzecz jasna budowane przez najbardziej zamożne rody i osobistości. Drewniane chaty były budowane na terenie grodów oraz podgrodzi – w tych miejscach powstawały jako zwarte budynki. Z kolei na wsiach i w lasach czy na innych odludnych terenach były to drewniane domy rozproszone.
Późniejsze średniowiecze w Europie (wieki XIII i XIV) to w przypadku domów miejskich budynki charakteryzujące się drewnianą konstrukcją szkieletową. Te z czasem zaczęto zastępować budynkami posiadającymi ściany murowane (warto tu wspomnieć, że domy z tzw. murem pruskim były budowane jeszcze na początku XX wieku). W gotyku (późne średniowiecze) to czas, gdy w miejskim budownictwie mieszkaniowym powstawały kamienice szczytowe – często budowano nawet dwu- lub trzypiętrowe kamienice.
Renesans to epoka, która przyniosła znaczny rozwój architektury mieszkaniowej, jednak w oparciu o rozwiązania, które były stosowane już wcześniej. W epoce tej postawiono przede wszystkim na większe niż dotychczas przestrzenie oraz na zdobienia. Kamienice miały zatem szersze fasady, a te są bogato zdobione, wzrasta też liczba pomieszczeń, dziedzińce zyskują arkadowe wykończenia. Coraz częściej pojawiają się kamienice z podcieniami, a także dachy z attykami. Warownie budowane i przebudowywane w renesansie to palazzo in fortezza – pałac otoczony umocnieniami bastionowymi.
W epoce baroku kamienice miejskie zyskiwały kolejne zdobienia, a wiele z nich stawało się rezydencjami znamienitych rodów – miejskimi pałacami. Warownie przebudowywane były w pałace i dworki. W XVII wieku budownictwo jednorodzinne rozwijało się zwłaszcza w Anglii. Zaś początki XVIII wieku to rozwój budownictwa kamienic czynszowych, przede wszystkim w Anglii oraz Francji.
Współczesna architektura mieszkaniowa
Za prekursora współczesnego budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego uważa się francuskiego architekta i urbanistę Le Corbusiera. Odznaczył się on rozpropagowaniem idei masowego budownictwa mieszkalnego, czyli wszechobecnych dziś bloków mieszkalnych. To w dużym stopniu z jego założeń czerpało budownictwo mieszkaniowe z wielkiej płyty tak popularne w Polsce o okresie PRL-u i w innych krajach bloku socjalistycznego w latach 60., 70. oraz 80. XX wieku. Lecz i w innych częściach Europy i na całym świecie idee Le Corbusiera były i wciąż są żywe. Przemiana gospodarcza i polityczna, która miała miejsce w naszej części Europy w latach 90. XX wieku wiązała się z zastąpieniem wielkiej płyty cegłą, natomiast projekty wielorodzinnych budynków mieszkalnych pod względem architektonicznym stawały się dużo bardziej urozmaicone.
W dzisiejszych czasach domy jednorodzinne wznosi się na terenach wiejskich, ale także w miastach. Są to zarówno wolno stojące domy wolno, jak również domy w zabudowie bliźniaczej, szeregowej, czy atrialnej (na rzucie w kształcie liter „L” lub „C”, z wnętrzami z małymi ogródki – atrium). Domy jednorodzinne budowane współcześnie to np. domy konwencjonalne, energooszczędne i pasywne – jeśli o straty ciepła. Z kolei biorąc pod uwagę pobór energii oraz wody obecnie budowane domy mogą być konwencjonalne lub autonomiczne. Domy jednorodzinne mogą być parterowe, piętrowe (nawet z kilkoma piętrami), podpiwniczone lub bez piwnicy. Mogą mieć różną konstrukcję dachu, a ponadto mogą być to budynki murowane lub drewniane w konstrukcji szkieletowej lub z bali.
Współczesne rozwiązania stosowane w budownictwie jednorodzinnych oraz w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych dają wiele możliwości konstrukcyjnych i aranżacyjnych. W zasadzie każdy może znaleźć optymalne dla siebie rozwiązania.
Marek Lont
0 komentarzy